COVID-19 Kapsamında Başvurulabilecek Yöntemlerden Biri: Kısa Çalışma Ödeneği
Bu günlerde kamu sağlığını olumsuz etkileyen yeni nesil koronavirüs (COVID-19) salgını ve içinde bulunduğumuz durum düşünüldüğünde gündeme gelen kısa çalışma yöntemi ile maliyetleri azaltmak ve işyerinin devamlılığını temin etmek başvurulabilecek bir tedbir olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu günlerde kamu sağlığını olumsuz etkileyen yeni nesil koronavirüs (COVID-19) salgını ve içinde bulunduğumuz durum düşünüldüğünde gündeme gelen kısa çalışma yöntemi ile maliyetleri azaltmak ve işyerinin devamlılığını temin etmek başvurulabilecek bir tedbir olarak karşımıza çıkmaktadır.
Belirtmemizde fayda var ki, kısa çalışma yapan işveren, işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundadır. Ayrıca kısa çalışmada geçen süre, yıllık izin ve kıdem tazminatı hesabına dâhil edileceği akılda tutulmalıdır. İşveren kısa çalışmayı işyerinin bütününde uygulama mecburiyetinde değildir. İşveren ihtiyaca göre, sadece belirli bir birimde kısa çalışma talebinde bulunabilir. Kısa çalışmayı işyerinin her bir bölümünde farklı sürelerle uygulama imkanı da vardır. Bu durumda işveren, kısa çalışma yaptırma nedenlerinin mevcudiyeti halinde, örneğin üretim kısmında daha uzun, pazarlama-satış bölümünde daha kısa süreli bir kısa çalışma talebinde bulunabilecektir.
Bu açıklamalardan yola çıkarak:
- Genel ekonomik kriz ile ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisini ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumlar,
- Bölgesel kriz ile ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumlar,
- Sektörel kriz ile ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumlar,
· Zorlayıcısebepler olarak ise,
- İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan,
- Önceden kestirilemeyen,
- Bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine olanak bulunmayan,
- Dışsal etkilerden ileri gelen,
- Geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan deprem, yangın, su baskı salgın hastalık, seferberlik ve benzeri nedenler ifade edilmektedir.
Tanımda yer alan unsurlardan en az birinin oluştuğunu düşünen işverenlerin kısa çalışma ödeneği için İş-Kur’a başvuru yapmaları gerekmektedir. Kural olarak, kısa çalışma için başvuru yapıldığında bu hallerin oluşup oluşmadığına İş-Kur yönetim kurulunca karar verilmektedir. Zorlayıcı sebeplerin varlığı halinde ayrıca yönetim kurulu kararı gerekmemektedir.
Ancak içinde bulunduğumuz durum ve kamu sağlığını olumsuz etkileyen koronavirüs (COVID-19) salgınının olumsuz ekonomik etkilerini azaltmak maksadıyla 18.03.2020 tarihinde Cumhurbaşkanı tarafından açıklanan “Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi”nde yer alan “Kısa Çalışma Ödeneğinin devreye alınarak, bundan faydalanmak için gereken süreçlerin kolaylaştırılması ve hızlandırılması” çerçevesinde, İş-Kur Yönetim Kurulunca koronavirüs (COVID-19) salgını nedeniyle dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel zorlayıcı sebep gerekçesi ile kısa çalışma başvurularının yapılmasının önü açılmıştır.
Ancak içinde bulunduğumuz durum ve kamu sağlığını olumsuz etkileyen koronavirüs (COVID-19) salgınının olumsuz ekonomik etkilerini azaltmak maksadıyla 18.03.2020 tarihinde Cumhurbaşkanı tarafından açıklanan “Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi”nde yer alan “Kısa Çalışma Ödeneğinin devreye alınarak, bundan faydalanmak için gereken süreçlerin kolaylaştırılması ve hızlandırılması” çerçevesinde, İş-Kur Yönetim Kurulunca koronavirüs (COVID-19) salgını nedeniyle dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel zorlayıcı sebep gerekçesi ile kısa çalışma başvurularının yapılmasının önü açılmıştır.
•Son 60 (altmış) gün hizmet akdi kesilmemiş olmalı (Diğer sebeplerle Kısa Çalışma başvurusu halinde 120 (yüz yirmi) gün üzerinden hesaplama yapılmalıdır.)
Son 3 (üç) yıl içinde en az 450 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olmalıdır. (Diğer sebeplerle Kısa Çalışma başvurusu halinde 600 (altı yüz) gün üzerinden hesaplama yapılmalıdır.)
•Kısa çalışma ödeneğinden bu sebeple faydalanabilmek için kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri sebepler hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekmektedir.
Kanun koyucu içinde bulunduğumuz olağanüstü durumdan daha geniş bir kitlenin yararlanabilmesini ve ekonomi üzerinde doğan olumsuz etkileri daha hızlı bertaraf edilebilmesi için prim ödeme şartını veya son 60 günlük sürede çalışmış olma şartını sağlamadığı için kısa çalışma ödeneğine hak kazanamayanları da korumak gayesi ile de tedbirler almıştır. Bu bağlamda kapsam dışında kalan çalışanların daha önce çeşitli nedenlerle kesilmiş (yeni işe başlama vs.) son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden arta kalan süre varsa (kısa çalışma süresini geçmemek üzere) bu süre boyunca kısa çalışma ödeneğine hak kazanacağı kapsam dahiline almıştır.
Kısa çalışma başvuruları başvuru tarihinden itibaren 60 (altmış) gün içinde sonuçlandırılacağı açıklanmış olup Cumhurbaşkanı’nın başvuru sürelerini 31.12.2020 tarihine kadar uzatmaya ve şartlarını değiştirmeye Cumhurbaşkanı yetkili kılınmıştır.
COVID-19 dışında kalan nedenlerle yapılacak olan kısa çalışma ödeneği başvuruları için süreler ile başvuru yöntem ve değerlendirme şartları farklılık arz edecektir.
BAŞVURU USULÜ
Dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel zorlayıcı sebep gerekçesiyle, işyerlerinde kısa çalışma uygulamak isteyen işverenler, 23.03.2020 tarihinden itibaren Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri ile Hizmet Merkezlerine özel olarak oluşturulan elektronik posta adreslerine gerekli belgeleri göndermek suretiyle başvurabilecektir. Gerekli belgeler:
•Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplere ilişkin kanıtlayıcı belgeler. (COVID-19 salgını önlemleri için yayınlanmış genelgeler vb.)
•Kısa çalışma talep formu,
•Kısa çalışma yaptırılacak işcilere ilişkin bilgileri içerir liste.
•İşverenin kısa çalışma talebine ilişkin gerekçeli ve yazılı beyanı,
•Ücret bordroları,
•İşçi ücretlerinin ve bununla ilgili sigorta primi ve vergi kesintilerinin ödendiğini gösteren kayıtlar,
•Kısa çalışma talep edilen döneme ait çalışma sürelerini gösteren ve işçi imzalarını içeren belgeler (puantaj kayıtları, işçi takibinin yapıldığı elektronik dökümler vb.),
•Cari yıl ve bir önceki yıla ait; geçici gelir beyannameleri ile tasdikli mali tabloların kayıtları, üretimde meydana gelen artış ve azalış miktarlarını gösteren belgeler veya aynı döneme ait söz konusu bilgileri içerir nitelikte düzenlenmiş tasdikli bir mali analiz raporu,
•Alınan ve iptal edilen siparişlere ve sözleşmelere ilişkin belgeler,
•Varsa faaliyetin kısmen ya da tamamen durduğuna ilişkin belgeler,
• Varsa işyerindeki toplu iş sözleşmesi tarafı sendika ile kısa çalışma uygulanmasına ilişkin düzenlenmiş protokol,
•Varsa yangın, deprem, sel, su baskını, salgın hastalıklar gibi mücbir sebeplerin varlığını gösteren belgeler,
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNİN MİKTARI NEDİR?
Sigortalıya yapılacak olan günlük ödeme sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları üzerinden hesaplanacak günlük ortalama kazancın %60’ı üzerinden gerçekleşmektedir. Ancak bu şekilde yapılacak hesaplama sonucunda bulunan tutar, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemeyecektir. Bunu bir örnek ile açıklamak gerekirse, 2020 yılı brüt asgari ücret 2.943,00 TL olup kısa çalışma ödeneği kesilecek damga vergisi sonrasında 1.752,40 TL olacaktır. Fakat uygulamada işverenler, çalışanın maaşı ile kısa çalışma ödeneği arasındaki farkı giderme yolunu tercih edebilecektir.
Kısa çalışma ödeneği en fazla üç ay için ve işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde aylık olarak işçiye ödenmektedir. Bu süre Cumhurbaşkanı Kararıyla 6 aya kadar uzatılabilir. Kısa çalışma ödeneği süresinde çalışanların genel sağlık sigortası primleri İŞKUR tarafından ödenmekte olup, kısa vadeli sigorta kollarına ait primlerle emeklilik için gerekli olan uzun vadeli sigorta kollarına ilişkin primler ödenmemektedir. Hafta tatili, genel tatil vb. ücretleri orantılı olarak İşveren ve Kurum tarafından ödenir.
Konu ile ilgili detaylı bilgi almak için Hukuk Büromuzla iletişime geçebilirsiniz.
Saygılarımızla,
CANAZ YILMAZ HUKUK BÜROSU
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Canaz Yılmaz’a sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Verilen bilgiler yalnızca genel amaçlıdır; kopyalanamaz ve çoğaltılamaz. Bilgilerin uygulanabilirliği, güncelliği ve güvenilirliği konusunda garanti verilmemektedir. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.