Uzaktan Çalışmanın İş Sağlığı Ve Güvenliği İle İlişkisi
Bununla beraber içinden geçtiğimiz bu zor dönemin mirası olarak iş yerleri genel uygulamalarında uzaktan çalışma sistemi ile işin görülmesi usulünü arz ederlerse dikkate alınması gereken bir seri husus olduğunu bunlardan birinin de “iş yeri sağlığı ve güvenliğine” ilişkin mevzuat, tedbir ve önemler olduğunu hatırlatmak isteriz.
Her ne kadar İş Kanunu madde 14 kapsamında uzaktan çalışmanın temelleri atılmış olsa da konunun etraflıca detaylandırılacağı alt düzenleyici mevzuat ülkemizde bulunmamaktadır. Esnek çalışma metotlarını işyerlerinde arz etmeye çalışan şirketler için zorunlu olarak hızlandırıcı etkiye sebep olan COVID-19’un sağlıklı günlerimizin gelmesi ile mevzuat çalışmalarına da yön vermesini ummaktayız.
Uzaktan Çalışma, işçinin işveren tarafından oluşturduğu iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile iş yeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı olarak kurulan iş ilişkisidir.
Uzaktan Çalışma ayrıca, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 1996 tarihli ve 177 Sayılı Evde Çalışma Sözleşmesi ve 184 sayılı Evde Çalışma Tavsiye Kararına göre; “evde çalışma, evde çalışan olarak adlandırılabilecek, ulusal yasa, tüzük ve mahkeme kararları uyarınca, bağımsız çalışma için gerekli olan özerklik ve bağımsızlığa sahip olmayan kişi tarafından, kendi seçtiği diğer yerlerde bir karşılık mukabilinde malzeme, ekipman ve diğer girdilerin, kendisi, iş veren veya aracı tarafından temin edilmesine bakılmaksızın, işverence belirlenen mal veya hizmetlerin üretimi için çalışmadır.” şeklinde açıklanmıştır.
Bu yazımızda, ilgili düzenlemeler ve öğreti görüşünden yola çıkarak bu günlerde tekrar gündeme gelen uzaktan çalışma sistemi sırasında meydana gelen iş kazalarının akıbeti irdelenecektir.
İş Kazası tanım olarak; işçinin, işveren namına ve hesabına iş görme edimini yerine getirmesi nedeniyle ruhen veya bedenen özre uğramasına sebep olan olaylardır.
Bu minvalde evinde bulunduğu sırada ruhen veya bedenen zarara uğraması ile işçinin iş görme edimi arasında illiyet bağı kurulması durumunda iş kazası gündeme gelebilecektir.Diğer bir deyişle iş kazası, işçinin işveren namına iş sözleşmesinin gereklerini yerine getirirken uğradığı bedensel ve ruhsal zararlardır. Uzaktan çalışma sırasında iş kazası sayılacak haller açıkça düzenlenmemiş olup her somut olayın şartlarına göre değerlendirilmesi gerekmektedir.
İşverenin Alması Gerekli Tedbirler
Uzaktan çalışan işçilerin de iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerinin yerine getirilmesi maksadıyla bu çalışma biçimlerine ilişkin ulusal ve uluslararası düzenlemeler yapılmıştır.Ulusal düzenlemelerimiz genel çerçeve düzenleme olmakla beraber belirtmiş olduğumuz üzere önümüzdeki süreçte detaylı ve konuya özgü alt düzenleyici mevzuat üzerinde çalışmalar yapılması gerekmektedir.
Uluslararası İşçi Örgütü’nün 177 nolu Sözleşmesi’nde uzaktan çalışma ilişkisindeki yükümlülüklere çerçeve çizilmiştir. Sözleşmenin 7. Maddesi uyarınca “iş sağlığı ile ilgili mevzuat kendine özgü nitelikleri dikkate alınarak uzaktan çalışmaya uygulanacaktır…”Ayrıca Dünya İşçi Örgütü 184 nolu Tavsiye Kararı’nın 20. maddesinde işverenin yükümlülükleri ayrıntılı bir biçimde düzenlenmiştir. Buna göre:
a.“İşverenler uzaktan çalışanları kendilerine verilen çalışma ile ilişkili olabilecek bilinen veya bilinmesi gereken tehlikeler ve alınması gereken önlemler konusunda bilgilendirmek ve uygun olduğunda onlara gerekli eğitimi sağlamakla birlikte;
b. Sağlanan makine, alet veya diğer ekipmanların uygun güvenlik cihazları ile donatılmış olmasını temin etmeli ve düzgün bir şekilde korunmasını sağlayacak makul adımlar atmalı ve;
c. Uzaktan çalışanlara gerekli her türlü kişisel koruyucu ücretsiz olarak sağlamalıdır.
Ülkemizde de İşverenin alması gerekli tedbirler Kanun’un 14. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre:” İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.”
1. Çalışanın Bilgilendirilmesi
İşveren çalışanını uzaktan çalışma sistemi, çalışanın hakları ve görülen işin yapıldığı mekândan kaynaklanabilecek muhtemel riskleri göz önüne alarak iş güvenliği konularında bilgilendirmelidir. Bilgisayar başında iş görme edimini yerine getiren çalışanın durumu ile uzaktan üretim faaliyetlerinde bulunan çalışanın durumu aynı olmayacaktır. Bu nedenle muhtemel varsayımlar üzerinden modeller belirlenmelidir.
2. Çalışanların Eğitimi
Şüphesiz çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin üzerinde durulmalı ve İşverenin gözetimi altında meydana gelebilecek, kendisinin sorumluluğunu doğurabilecek olaylar hususları titizlikle gözden geçirilmelidir. Bu minvalde, uzaktan çalışma sistemi uygulanan iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri sisteme göre revize edilmelidir. Gerekiyorsa elektronik ortamda çalışanlara uzaktan çalışma sisteminde iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilmesi tavsiye edilmektedir.
3. Sağlık Gözetimini Sağlamak
İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik’ te belirlenen periyodik sağlık muayeneleri gerekli görülmesi halinde daha kısa aralıklarla yapılabilir. Bu doğrultuda İşyeri Hekiminin kararı doğrultusunda hareket edilmesi gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır.
4. Sağlanan Ekipmanla İlgili İş Güvenliği Tedbirleri Almak
Kanun’da iş ediminin yerine getirilmesi için gerekli ekipmanın kim tarafından sağlanacağına yönelik açık bir düzenleme bulunmasa da Türk Borçlar Kanunu 413 “Aksine anlaşma veya yerel adet yoksa, işveren işçiye bu iş için gerekli araçları ve malzemeyi sağlamakla yükümlüdür.” hükmü gereği; ekipman işçinin sağlığını ve güvenliğini tehlikeye düşürmeyecek biçimde temin edilip işçiye teslim edilmeli ve işçiye ekipmanın doğru kullanımı konusunda bilgilendirme yapılması gerekmektedir.
İşverenin yukarıda sayılan tedbirleri uygulaması halinde dahi sorumluluğunun devam ettiğini hatırlatmaya gerek yoktur. Bu sorumluluk bir yana öğretide mesai saatleri içerisinde meydan gelen ve işçinin bedenen veya ruhen zarara uğramasına yol açan kazalar karine olarak “iş kazası” kabul edilmekte ve aksini ispatın işverenin yükümlüğü olduğu savunulmaktadır.
Pratikte ise işverenin gözlem ve denetimi dışında meydana gelen kazaların ayrımının bir hayli zor olması ve geçmiş yıllarda verilen Yargıtay kararları incelendiğinde öğreti görüşünü destekler kararlar verildiğini görmek mümkündür. Henüz uzaktan çalışmaya yönelik sağlık ve güvenlik yükümlülüklerinin belirlendiği bir düzenleme olmamakla birlikte bu konuda ancak genel bir değerlendirme yapılması mümkün olabilmektedir. Bu çerçevede işverenin yukarıda sayılan yükümlülükleri yerine getirmesi gerekmektedir. İşverenin bu yükümlülükleri yerine getirmedeki rolünü, makul sınırlar çerçevesinde çizmek kolay olmayacaktır. Ancak ikincil düzenlemeler yürürlüğe girene kadar uzaktan çalışma gibi esnek çalışma metotlarını arz etmek isteyen işyerlerinin genel mevzuata ve işin ruhuna uygun kendi iç düzenlemelerini hazırlayarak yürürlüğe koymaları gerekmektedir.
Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi için Hukuk Büromuzla iletişime geçebilirsiniz.
CANAZ YILMAZ HUKUK BÜROSU
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Canaz Yılmaz’a sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Verilen bilgiler yalnızca genel amaçlıdır; kopyalanamaz ve çoğaltılamaz. Bilgilerin uygulanabilirliği, güncelliği ve güvenilirliği konusunda garanti verilmemektedir. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.